ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ - Εύα Καλαντζή - Ψυχίατρος

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή - Εύα Καλαντζή - Ψυχίατρος Αθήνα — Πίνακας του Roman Opalka

ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) είναι μια αγχώδης διαταραχή κατά την οποία το άτομο έχει επαναλαμβανόμενες, ανεπιθύμητες σκέψεις, ιδέες ή εικόνες (εμμονές) που το κάνει να νιώθει υποχρεωμένο να προβεί σε επαναλαμβανόμενες πράξεις (καταναγκασμούς). Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως το πλύσιμο των χεριών, ο έλεγχος των πραγμάτων ή το καθάρισμα, μπορούν να παρεμποδίσουν σημαντικά τις καθημερινές δραστηριότητες και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις του.

ΕΧΩ ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ?

Πολλοί άνθρωποι έχουν επικεντρωμένη τη σκέψη τους κάπου ή επαναλαμβάνουν συμπεριφορές. Αλλά αυτά δεν διαταράσσουν την καθημερινή τους ζωή και μπορεί να οδηγούν σε καλύτερη οργάνωση και να βοηθούν τις δραστηριότητες.

Στα άτομα με ΙΨΔ, οι σκέψεις είναι επίμονες και οι ρουτίνες είναι δύσκαμπτες και αν δεν τις κάνουν προκαλείται μεγάλη δυσφορία. Πολλά άτομα με ΙΨΔ γνωρίζουν ή υποψιάζονται ότι οι εμμονές τους είναι υπερβολικές. Κάποιοι άλλοι μπορεί να μην το αντιλαμβάνονται (πτωχή εναισθησία). Ακόμα όμως και όσοι τις θεωρούν υπερβολικές, δυσκολεύονται να κρατήσουν την προσοχή τους μακριά από τις ιδεοληψίες ή να σταματήσουν τους καταναγκασμούς.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση της ΙΨΔ απαιτεί την ύπαρξη ιδεοληψιών και/ή καταναγκασμών που καταλαμβάνουν περισσότερο από μία ώρα την ημέρα, προκαλούν μεγάλη δυσφορία στο άτομο και δυσλειτουργία στο εργασιακό, κοινωνικό, προσωπικό επίπεδο.

Περίπου 1,2% του ενήλικού πληθυσμού εμφανίζει ΙΨΔ. Συχνά αρχίζει στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενηλικίωση. Η μέση ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων είναι η ηλικία των 19 ετών.

ΙΔΕΟΛΗΨΙΕΣ

Οι ιδεοληψίες είναι επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που οδηγούν σε στρεσσογόνα συναισθήματα όπως άγχος ή αηδία. Πολλοί άνθρωποι με ΙΨΔ αναγνωρίζουν ότι οι σκέψεις, οι παρορμήσεις ή οι εικόνες είναι προϊόν του μυαλού τους και είναι υπερβολικές ή παράλογες. Ωστόσο, αυτές οι παρεισφρητικές σκέψεις δεν μπορούν να κατευναστούν με την εκλογίκευση.

Οι περισσότεροι άνθρωποι με ΙΨΔ προσπαθούν να αγνοήσουν ή να καταστείλουν τέτοιες εμμονές ή να τις αντισταθμίσουν με κάποια άλλη σκέψη ή ενέργεια.

Τυπικές εμμονές περιλαμβάνουν υπερβολικές ανησυχίες σχετικά με μόλυνση, την ανάγκη για συμμετρία ή ακρίβεια και απαγορευμένες σεξουαλικές ή θρησκευτικές σκέψεις.

ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΜΟΙ

Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, φυσικές ή νοητικές, τις οποίες ένα άτομο αισθάνεται ότι πρέπει να εκτελέσει ως απάντηση σε μια ιδεοληψία. Οι συμπεριφορές αποσκοπούν στην πρόληψη ή τη μείωση της αγωνίας μιας φοβικής κατάστασης. Στις σοβαρές περιπτώσεις, μια συνεχής επανάληψη των τελετουργικών μπορεί να γεμίσει την ημέρα, κάνοντας την καθημερινότητα αβάσταχτη. Υπάρχει η γνώση ότι οι καταναγκασμοί είναι παράλογοι, αν και μπορεί να φέρουν κάποια ανακούφιση από την ανησυχία. Οι ιδεοληψίες όμως επανεμφανίζονται και ο κύκλος επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.

Οι πιο συχνοί καταναγκασμοί αφορούν:

την καθαριότητα, για τη μείωση του “κινδύνου” της μόλυνσης
την επανάληψη, όπως για παράδειγμα το “χτύπα ξύλο”
τον έλεγχο, για επιβεβαίωση πως όλα είναι ασφαλή και κλειστά
την τάξη και την συμμετρία για αποφυγή δυσφορίας
την νοητική επανάληψη, όπως η επανάληψη προσευχών ή συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων

ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Έχει παρατηρηθεί πως άλλες διαταραχές, με στοιχεία που ομοιάζουν στην ΙΨΔ, απαντούν περισσότερο συχνά σε μέλη των οικογενειών ατόμων με ΙΨΔ. Αυτές μπορεί να είναι η σωματοδυσμορφοβική διαταραχή, η υποχονδρία, ο αποθησαυρισμός, η τριχοτιλλομανία και το σύνδρομο Tourette.

ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ?

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Άτομα με ΙΨΔ τα οποία υποβάλλονται σε θεραπεία, συνήθως έχουν καλή πρόγνωση και επανακτούν την λειτουργικότητά τους σε όλα τα επίπεδα (σχολείο, εργασία, προσωπική ζωή). Η θεραπεία μπορεί να είναι φαρμακευτική, ψυχοθεραπευτική ή συνδυασμός.

Φαρμακευτικά η συχνότερα χρησιμοποιούμενη ομάδα είναι τα αντικαταθλιπτικά (SSRIs). Αν τα αποτελέσματα δεν είναι τα επιθυμητά υπάρχει η δυνατότητα προσθήκης επικουρικά ενισχυτικής αγωγής. Ανταπόκριση μπορεί να φανεί ως και τρεις μήνες μετά την έναρξη της αγωγής.

Ψυχοθεραπευτικά η συχνότερη προσέγγιση είναι αυτή της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας γίνεται έκθεση (πραγματική ή νοητική) στο στρεσσογόνο ερέθισμα και αποφυγή της απάντησης. Χρειάζεται καλή συνεργασία θεραπευτή – θεραπευόμενου.

Το άτομο μπορεί να είναι εκπαιδευμένο στην ανίχνευση της επανεμφάνισης των συμπτωμάτων έτσι, ώστε να αναζητά εγκαίρως βοήθεια. Βοηθητικά μπορεί να ακολουθεί έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

Παράλληλα τεχνικές μείωσης του άγχους (πχ γιόγκα, διαλογισμός) βοηθούν στη μείωση των επιπέδων του στρες που προκαλείται από την ΙΨΔ, κάνοντας πιο εύκολη την καθημερινότητα.

Για περισσότερες πληροφορίες, αξιολόγηση και αντιμετώπιση, επικοινωνήστε μαζί μας.