ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ - Εύα Καλαντζή - Ψυχίατρος

Τι είναι η Διπολική Διαταραχή

Η Διπολική Διαταραχή (ΔΔ) είναι διαταραχή της λειτουργίας του εγκεφάλου που προκαλεί αλλαγές στη διάθεση του ατόμου, την ενεργητικότητά του και την ικανότητά του να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Η διπολική διαταραχή περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές καταστάσεις, την διπολική Ι, την διπολική II και την κυκλοθυμία.
Οι άνθρωποι με ΔΔ βιώνουν ακραίες και έντονες συναισθηματικές καταστάσεις που συμβαίνουν σε διακριτές περιόδους και ονομάζονται επεισόδια διαταραχής της διάθεσης. Αυτά τα επεισόδια μπορούν να χαρακτηριστούν ως καταθλιπτικά, μανιακά ή υπομανιακά. Αν το επεισόδιο είναι αυξημένης βαρύτητας μπορεί να συνυπάρχουν και ψυχωτικά συμπτώματα, όπως παραληρημματικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις. Έτσι στην καταθλιπτική φάση μπορεί να υπάρχουν ακραία συμπτώματα ενοχής ή στη μανιακή φάση το άτομο να πιστεύει πως έχει κάποιες ειδικές δυνάμεις ή βρίσκεται σε κάποιοα αποστολή.

Τα άτομα με ΔΔ έχουν και περιόδους φυσιολογικής διάθεσης που παρεμβάλλονται μεταξύ των επεισοδίων. Η ΔΔ μπορεί να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά και τα άτομα με αυτή μπορούν να ζήσουν μια φυσιολογική και παραγωγική ζωή.

Τύποι

Διπολική Διαταραχή τύπου Ι

Η ΔΔ Ι προκαλεί δραματικές αλλάγές στη διάθεση. Πολλές φορές περιγράφεται σαν “roller coaster”, το τρενάκι του λούνα παρκ με τα συνεχή πάνω και κάτω. Κατά τη διάρκεια ενός μανιακού επεισοδίου το άτομο μπορεί να νιώθει “ανεβασμένο”, ικανό για όλα ή εξαιρετικά ευερέθιστο. Κατά τη διάρκεια του καταθλιπτικού επεισοδίου μπορείνα νιώθει θλίψη ή απελπισία. Τα μεσοδιαστήματα χαρακτηρίζονται από φυσιολογική διάθεση συχνά από φυσιολογική λειτουργικότητα.

Για να μπει η διάγνωση αρκεί ένα μανιακό επεισόδιο.

Διπολική Διαταραχή τύπου ΙΙ

Για να τεθεί η διάγνωση ΔΔ ΙΙ απαιτείται ένα τουλάχιστον μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο και ένα υπομανιακό. Στο μεσοδιάστημα υπάρχει φυσιολογική διάθεση και λειτουργικότητα. Συνήθως τα άτομα με ΔΔ ΙΙ αναζητούν βοήθεια για πρώτη φορά στην φάση του καταθλιπτικού επεισοδίου το οποίο μπορεί να είναι σοβαρό.

Συχνά συνυπάρχει συννοσηρότητα με αγχώδεις διαταραχές ή με διαταραχές στην χρήση ουσιών.

Κυκλοθυμία

Η κυκλοθυμία είναι μια ήπια μορφή ΔΔ, η οποία περιλαμβάνει εναλλαγές στη διάθεση με υπομανιακά και καταθλιπτικά συμπτώματα μικρότερης βαρύτητας ή διάρκειας από ότι στη ΔΔ Ι και τη ΔΔ ΙΙ. Τα άτομα βιώνουν συναισθηματικά “πάνω και κάτω”, συχνά και επαναλαμβανόμενα.

Για να τεθεί η διάγνωση πρέπει πολλά υπομανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια να έχουν έχουν συμβεί την τελευταία διετία και να μην υπάρχει διάστημα ελεύθερο συμπτωμάτων μεγαλύτερο των δύο μηνών.

Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο

Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο ονομάζουμε το καταθλιπτικό επεισόδιο το οποίο διαρκεί τουλάχιστον για μια περίοδο δύο εβδομάδων κατά την οποία το άτομο έχει τουλάχιστον πέντε από τα ακόλουθα συμπτώματα (συμπεριλαμβανομένου ενός από τα δύο πρώτα):

Έντονη θλίψη ή απόγνωση, νιώθει αβοήθητο, απελπισμένο ή άχρηστο
Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε απολάμβανε
Αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής
Διαταραχές ύπνου, κοιμάται πολύ λίγο ή πάρα πολύ
Αίσθημα ανησυχίας ή ταραχής (π.χ βάδισμα πάνω-κάτω) ή επιβράδυνση στην ομιλία ή τις κινήσεις
Διαταραχές στην όρεξη (αύξηση ή μείωση)
Απώλεια ενέργειας, εύκολη κόπωση
Δυσκολία συγκέντρωσης, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
Συχνές σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας

Μανιακό επεισόδιο

Μανιακό ονομάζουμε το επεισόδιο κατά το οποίο το άτομο για τουλάχιστον μία εβδομάδα, έχει πολύ ανεβασμένη διάθεση ή είναι ευρέθιστο με ακραίο τρόπο για το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, τις περισσότερες ημέρες. Έχει περισσότερη ενέργεια από ότι συνήθως και τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω, με ταυτόχρονη αλλαγή στη συμπεριφορά:

Αυξημένη αυτοπεποίθηση ή αίσθημα μεγαλείου
Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
Μιλά περισσότερο από ότι συνήθως, γρηγορότερα και πιο δυνατά
Εμφανίζει εύκολη απόσπαση προσοχής
Ασχολείται με πολλά πράγματα ταυτόχρονα, σχεδιάζει πολλές δραστηριότητες για μια ημέρα, περισσότερες από ότι μπορεί να φέρει εις πέρας
Παρουσιάζει αυξημένη εμφάνιση επικίνδυνων συμπεριφορών (πχ γρήγορη οδήγηση, αυξημένα έξοδα)
Σκέψεις που “τρέχουν” χωρίς να μπορεί να τις ελέγξει, εναλλαγή στη συζήτηση από το ένα θέμα στο άλλο

Οι αλλαγές είναι σημαντικές και γίνονται αντιληπτές από τους φίλους και την οικογένεια. Τα συμπτώματα είναι αρκετά μεγάλου βαθμού έτσι, ώστε να προκαλέσουν δυσλειτουργία στην εργασία ή το σχολείο, στην οικογένεια και στις κοινωνικές δραστηριότητες του ατόμου. Στην φάση αυτή το άτομο μπορεί να χρειασθεί νοσηλεία προκειμένου να είναι ασφαλές μέχρι να υποχωρήσουν τα μανιακά συμπτώματα. Η μέση ηλικία εμφάνισης του πρώτου μανιακού επεισοδίου είναι τα 18 έτη, μπορεί όμως να εμφανιστεί από την πρ’ωιμη παιδική ηλικία μέχρι αργά στην ενήλικη ζωή.

Υπομανιακό επεισόδιο

Το υπομανιακό επεισόδιο είναι παρόμοιο με το μανιακό αλλά τα συμπτώματα είναι λιγότερο έντονα και αρκεί να υπάρχουν για τέσσερις συνεχόμενες ημέρες.

Δεν προκαλούν τόσο σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητα του ατόμου, το οποίο συνήθως παραμένει λειτουργικό.

Παράγοντες κινδύνου

Υπάρχει κληρονομική προδιάθεση στην εμφάνιση της Διπολικής Διαταραχής (ΔΔ). Περίπου το 80-90% των ατόμων με διάγνωση ΔΔ έχουν συγγενή με διάγνωση κατάθλιψης ή ΔΔ. Περιβαλλοντικοί παράγοντες επίσης παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της, όπως για παράδειγμα το έντονο stress, ο διαταραγμένος ύπνος και η χρήση ουσιών (αλκοόλ ή ναρκωτικών) μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση επεισοδίων σε άτομα με αυξημένη προδιάθεση.

Θεραπευική αντιμετώπιση

Η ΔΔ είναι θεραπεύσιμη κατάσταση

Συνήθως χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή ή συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας για να αντιμετωπιστεί. Κάθε άτομο είναι διαφορετικό και κάθε θεραπεία πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Διαφορετικοί άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά και έτσι τα άτομα με ΔΔ μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσουν διαφορετικές προσεγγίσεις και φαρμακευτικές ουσίες πριν να βρουν αυτήν που τους ταιριάζει περισσότερο. Η συνεργασία με τον ψυχίατρο σε αυτή την φάση είναι σημαντική.

Φάρμακα γνωστά σαν σταθεροποιητές της διάθεσης είναι τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα για τη ΔΔ. Στη φάση της μανίας μπορεί να χορηγηθούν αντιψυχωτικά. Τα αντικαταθλιπτικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή στην καταθλιπτική φάση δεδομένου ότι μπορούν να οδηγήσουν σε εμφάνιση μανιακού επεισοδίου. Είναι προτιμότερο να διακόπτονται όταν υποχωρήσουν τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Σε περιπτώσεις που η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία δεν βοηθούν μπορεί να γίνει ηλεκτροσπασμοθεραπεία.

Η ΔΔ είναι διαταραχή που υπάρχει δια βίου και αυτό σημαίνει πως τα συμπτώματα μπορεί να επανεμφανίζονται, οπότε η προφυλακτική θεραπεία είναι αυτή που συνήθως συστήνεται. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα ελέγχονται καλύτερα όταν υπάρχει συνεχιζόμενη, χωρίς διακοπές θεραπεία.

Η ψυχοθεραπεία βοηθάει στην επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν, στην καλύτερη κατανόηση της ασθένειας και της βελτίωσης των σχέσεων που μπορεί να έχουν πληγεί.
Η ψυχοεκπαίδευση βοηθάει πολύ το άτομο που πάσχει. Μαθαίνοντας για την διαταραχή μαθαίνει πως να αναγνωρίζει τα συμπτώματα πρώιμα, με αποτέλεσμα έγκαιρη παρέμβαση.
Η ΔΔ επηρεάζει όλη την οικογένεια και αυξάνει τα επίπεδα άγχους σε όλα τα μέλη. Είναι χρήσιμο λοιπόν τα υπόλοιπα μέλη να αναζητήσουν τρόπους στήριξης και ενημέρωσης για τους ίδιους. Έτσι μπορούν να μάθουν στρατηγικές αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν από την διαταραχή, να γίνουν μέρος της θεραπείας και να έχουν στήριξη για τους ίδιους.

Τι μπορείτε να κάνετε αν εσείς ή κάποιο άτομο του περιβάλλοντός σας έχει Διπολική Διαταραχή

Αν εσείς έχετε ΔΔ

Αν πάσχετε από ΔΔ μάθετε να εντοπίζετε από νωρίς τα προειδοποιητικά συμπτώματα έτσι ώστε να ζητήσετε εγκαίρως βοήθεια (πχ διαταραχές στο ωράριο του ύπνου).
Ενημερωθείτε σχετικά με τη διπολική διαταραχή.
Προσπαθήστε να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο το άγχος σας επηρεάζει.
Να έχετε ένα άτομο το οποίο να εμπιστεύεστε και να μπορείτε να βασιστείτε. Κάποιον που να μπορεί να σας κινητοποιήσει για αναζήτηση βοήθειας αν δεν είστε καλά.
Προσπαθήστε να βρείτε μια ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική, την επαγγελματική ζωή, την κοινωνική ζωή σας και τον ελεύθερο χρόνο σας.
Κάντε πράγματα που σας αρέσουν και που δίνουν νόημα στη ζωή σας.
Μην σταματήσετε τα φάρμακα απότομα.
Μπορεί να σας φανεί χρήσιμο να κρατάτε ένα ημερολόγιο για να καταγράφετε την καθημερινή σας διάθεσή.
Μπορείτε να θέλετε να γράψετε έναν οδηγό εκ των προτέρων σε συνεργασία με το γιατρό και την οικογένειά σας σχετικά με το πώς θέλετε να σας αντιμετωπίσουν αν έχετε κάποια υποτροπή.
Προσπαθήστε να τηρείτε υγιεινές συνήθειες διατροφής και ύπνου.
Εάν πίνετε αλκοόλ, προσπαθήστε να διατηρήσετε την κατανάλωση χαμηλά.

Αν κάποιος από το περιβάλλον σας έχει ΔΔ

Όταν κάποιος έχει κατάθλιψη, μπορεί να είναι δύσκολο να πείτε οτιδήποτε. Βλέπει τα πάντα κάτω από ένα σκοτεινό πρίσμα. Ακούστε τον και προσπαθήστε να είστε υπομονετικοί και με κατανόηση. Αν τα καταθλιπτικά συμπτώματα διαρκέσουν πολύ ή είναι μεγάλης βαρύτητας προτείνετε στο άτομο να έρθει σε επαφή με τον ψυχίατρό του.
Κατά τη διάρκεια της μανίας, το άτομο θα φαίνεται να είναι ευτυχισμένο, ενεργητικό και πολύ κοινωνικό. Αλλά αυτός ο ενθουσιασμός πιθανότατα θα εκτοξεύσει τη διάθεσή του ακόμη περισσότερο με αποτέλεσμα να κάνει πράγματα που είναι έξω από τον χαρακτήρα του. Προσπαθήστε να το απομακρύνετε από έντονες κοινωνικές καταστάσεις. Πείστε το να ζητήσει βοήθεια.
Στα μεσοδιαστήματα της νορμοθυμίας, προσπαθήστε να μάθετε περισσότερα σχετικά με την διαταραχή. Πηγαίνετε στο ραντεβού μαζί του (εάν το επιθυμεί). Βεβαιωθείτε ότι έχετε δώσει στον εαυτό σας τον απαραίτητο χώρο και χρόνο για να επαναφορτίσετε τις μπαταρίες σας έτσι, ώστε να είστε σε θέση να ανταπεξέλθετε όταν σας ξαναχρειαστεί.

Για περισσότερες πληροφορίες, αξιολόγηση και αντιμετώπιση, επικοινωνήστε μαζί μας.