Της Εύας Καλαντζή

Τι είναι αυτοκαταστροφική συμπεριφορά

«Εκούσια λήψη ουσιών (φαρμακευτικών ή μη) ή αυτοτραυματισμός, ανεξάρτητα από τον προφανή σκοπό της πράξης» National Institute for Health and Clinical Excellence – NICE 2004
Αυτοκαταστροφικός δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που αυτοκτονεί ή που αποπειράται να αυτοκτονήσει. Η αυτοκαταστροφικότητα μπορεί να εκδηλωθεί με ένα ευρύ φάσμα σκέψεων, πράξεων και συμπεριφορών που στρέφονται κατά της σωματικής ακεραιότητας και της ζωής του ατόμου που τις πραγματοποιεί.

Οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές μπορούν να διαχωριστούν στις εξείς κατηγορίες

Συμπεριφορές υψηλού κινδύνου

  • Άμεσες (π.χ. επικίνδυνη οδήγηση)
  • Έμμεσες (π.χ. ριψοκίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά)

«Χρόνιες αυτοκτονίες»

  • Θάνατος από αλκοολισμό
  • Θάνατος από χρήση ουσιών
  • Θάνατος από συνειδητή μη συμμόρφωση στη θεραπευτική αγωγή σε χρόνιες παθήσεις (σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση κλπ)

Αυτοκτονικός ιδεασμός

Αυτοκαταστροφικές πράξεις

  • Παρα-αυτοκτονικές συμπεριφορές
  • Απόπειρα αυτοκτονίας
  • Αυτοκτονία

Κάποιοι όροι που χρησιμοποιούνται συχνά όταν μιλάμε για το θέμα είναι η έννοιες του αυτοκτονικού ιδεασμού και της παρααυτοκτονικής συμπεριφοράς. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός αναφέρεται σε σκέψεις του ανθρώπου που αφορούν αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Αυτές οι σκέψεις μπορεί να είναι ασαφείς και ακαθόριστες και να αφορούν το θάνατο σε κάποιο μελλοντικό χρόνο ή να παίρνουν τη μορφή συγκεκριμένου σχεδίου αυτοκτονίας. Η παρααυτοκτονική συμπεριφορά είναι σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) «μια πράξη χωρίς θανατηφόρο αποτέλεσμα, κατά την οποία το άτομο εμφανίζει μία μη συνήθη συμπεριφορά χωρίς την παρέμβαση άλλων, η οποία προκαλεί αυτοτραυματισμό ή χαρακτηρίζεται από τη λήψη φαρμακευτικής ουσίας σε πολύ μεγαλύτερη από τη θεραπευτική δόση και η οποία συμπεριφορά έχει ως στόχο την επίτευξη αλλαγών που το άτομο επιθυμεί μέσω των πραγματικών ή των αναμενόμενων σωματικών επιπτώσεων-βλαβών».

Υπάρχουν παράγοντες η ύπαρξη των οποίων αυξάνει τον κινδύνο αυτοκτονίας. Μπορεί να είναι βιολογικοί, κοινωνικοί, περιβαλλοντικοί ή ψυχολογικοί. Έτσι, ο κίνδυνος αυξάνεται:

  • Όταν πρόκειται
    για άνδρα, >45 ετών, ο οποίος είναι χήρος, άγαμος ή διαζευγμένος, ζει μόνος, βιώνει απώλεια/πένθος, πρόσφατο χωρισμό, αποτυχία κοινωνική (σπουδές, δουλειά) ή είναι άνεργος. Οι παράγοντες και μεμονωμένα αυξάνουν τον κίνδυνο, δεν χρειάζεται να συνυπάρχουν όλοι
  • Όταν υπάρχει
    Έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου, συγκρουσιακές σχέσεις
    Πρώιμη γονεϊκή στέρηση (ιδίως πριν από τα 10 έτη)
    Προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας
    Ιστορικό αυτοκτονίας στην οικογένεια
    Σοβαρή σωματική νόσος
    Ψυχική ασθένεια, διπολική διαταραχή, συνήθως στην καταθλιπτική φάση, σχιζοφρένεια, αγχώδης διαταραχή, διαταραχή προσωπικότητας (ιδίως οριακού ή αντικοινωνικού τύπου)
    Αίσθημα απελπισίας ή αβοηθητότητας, μειωμένη αυτοεκτίμηση, «ανημπόρια», μοναξιά, εγκατάλειψη
    Κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών
    Παρορμητικότητα
    Ιστορικό παιδικής σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης
    Πρόσβαση σε μέσα (χάπια, όπλα)
    Αποκλεισμός από τον κοινωνικό περίγυρο λόγω κάποιων χαρακτηριστικών (εθνικών, φυλετικών)

Από το σύνολο των παραγόντων κινδύνου αυτοκτονίας, ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες θεωρούνται:
•    η ύπαρξη προηγούμενων αποπειρών (ιδίως αν ήταν σοβαρές και βίαιες)
•    η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής.

ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ: οι ερωτήσεις σχετικά με την αυτοκτονία δεν εμφυτεύουν την ιδέα της αυτοκτονίας.

Προειδοποιητικά σημάδια στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που σκέφτεται να αυτοκτονήσει

Τα άτομα συνήθως δεν προβαίνουν σε απόπειρες αυτοκτονίας ξαφνικά. Συνήθως προηγούνται κάποια “σημάδια” τα οποία θεωρούνται ως προειδοποιητικά πως κάτι συμβαίνει. Δεν σημαίνει πως όποιος έχει κάποια από αυτά θα αυτοκτονήσει, αλλά όσο περισσότερα συγκεντρώνει τόσο αυξάνεται η επικινδυνότητα. Ετσι όταν κάποιος:

Κλείνεται στον εαυτό του, απομονώνεται
Δυσκολεύεται στις σχέσεις του με την οικογένεια και τους φίλους του
Χάνει το ενδιαφέρον του για δραστηριότητες που πριν τον ευχαριστούσαν
Είναι πολύ θλιμμένος, ανήσυχος ή βρίσκεται σε πανικό
Πέφτει η απόδοσή του στη δουλειά ή το σχολείο
Αλλάζει η συμπεριφορά του (γίνεται απαισιόδοξος, ευερέθιστος, απαθής ή εμφανίζει οποιαδήποτε ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά)
Μιλά για το θάνατο ή για την αυτοκτονίαΑναζητά θανατηφόρα μέσα (όπλα, χάπια κλπ)
Αλλάζουν οι διατροφικές του συνήθειες (έχει αυξημένη όρεξη για φαγητό ή αντίθετα έχει μειωμένη όρεξη και χάνει βάρος)
Αλλάζουν οι συνήθειες του ύπνου του (έχει αϋπνία ή υπνηλία)
Αισθάνεται ενοχή, ντροπή, αναξιότητα
Αισθάνεται απελπισμένος
Αισθάνεται αβοήθητος
Αισθάνεται παγιδευμένος, ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο
Έχει την ξαφνική επιθυμία να τακτοποιήσει προσωπικές υποθέσεις (π.χ. συντάσσει τη διαθήκη του)
Χαρίζει προσωπικά του αντικείμενα

Τι να κάνω αν κάποιος είναι αυτοκτονικός;

Οι άνθρωποι που διαθέτουν ένα υποστηρικτικό δίκτυο (οικογένεια, φίλους) και που έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, είναι πιθανότερο να μην προβούν σε πράξεις αυτοκτονίας σε σχέση με αυτούς που είναι κοινωνικά απομονωμένοι. Εάν σε κάποιον αναγνωρίζετε ανησυχητικά σημάδια για αυτοκτονία:

  • Μη διστάσετε να τον ρωτήσετε αν νιώθει θλίψη ή αν σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του.
  • Ρωτήστε αν βλέπει κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας ή αν λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή.
  • Σε μερικές περιπτώσεις το άτομο χρειάζεται να ξέρει πως κάποιος τον νοιάζεται κι έχει ανάγκη να μιλήσει για το πώς νιώθει.
  • Σε κάθε περίπτωση ενθαρρύνετε το άτομο να ζητήσει βοήθεια από έναν ειδικό.

Τι να κάνω αν κάποιος βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο για αυτοκτονία;

  • Μην αφήνετε το άτομο μόνο του. Αν είναι δυνατόν, ζητήστε βοήθεια από φίλους ή άλλα μέλη της οικογένειας του.
  • Απομακρύνετε αιχμηρά αντικείμενα, όπλα (αν υπάρχουν) ή οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από το άτομο για να βλάψει τον εαυτό του.
  • Αν το άτομο τελεί ήδη υπό ψυχιατρική παρακολούθηση, παροτρύνετέ το να έρθει σ’ επαφή με τον γιατρό του.
  • Προσπαθήστε να κρατήσετε το άτομο ήρεμο.
  • Ζητήστε άμεσα βοήθεια(τον θεράποντα ψυχίατρο, τμήματα επειγόντων, μονάδες επείγουσας τηλεφωνικής βοήθειας).

ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ: οι ερωτήσεις σχετικά με την αυτοκτονία δεν εμφυτεύουν την ιδέα της αυτοκτονίας.

Χρειάζεστε περισσότερες πληροφορίες; Χρειάζεστε βοήθεια; Επικοινωνήστε μαζί μας.